PIJARZY
Zakon Kleryków Regularnych Ubogich Matki Bożej Szkół Pobożnych.
Dewizą pijarów Pobożność i Nauka.
Założycielem zgromadzenia był św. Józef Kalasancjusz, największy święty wśród pedagogów i największy pedagog wśród świętych…
Budynek klasztorny oraz kościół wzniesiony został w latach 1644-1649 z inicjatywy Zofii Pudencjanny, ówczesnej właścicielki Rzeszowa, żony księcia Władysława Dominika Ostrogskiego.
Budynek szkolny powstał nieco później.
Zamiarem fundatorki było umieszczenie w nim Zgromadzenia Bernardynek trzeciej reguły św. Franciszka.
Śmierć Zofii spowodowała, iż miasto przeszło w ręce jej młodszej siostry Konstancji oraz jej męża Jerzego Sebastiana Lubomirskiego.
Wolą nowych właścicieli w 1654 roku klasztor przekazany został Pijarom.
Obecny charakter zespół klasztorny otrzymał na początku XVIII wieku. Wówczas to, w latach 1703-1705 przebudowano fasadę całego kompleksu nadając mu ujednoliconą formę architektoniczną, która zachowała się do dnia dzisiejszego.
Prace te przeprowadzone zostały wedle projektu Tylmana z Gameren, wybitnego niderlandzkiego architekta epoki, pracującego m.in. na dworze książąt Lubomirskich – Szreniawitów.
W konsekwencji I rozbioru Polski (1772 r.) historia rzeszowskich Pijarów i ich szkoły dobiegła końca. Na mocy ustawy cesarza austriackiego Józefa II, w 1786 roku rzeszowski zakon został skasowany, a jego mienie przeszło na własność państwa. Reforma szkolnictwa wyjęła z pod opieki kościoła kwestie edukacji, która znalazła się pod ścisłym nadzorem rządu. Z tego też względu w budynku zlikwidowanego kolegium pijarskiego ulokowane zostało państwowe gimnazjum, pierwsza tego typu szkoła w Rzeszowie.
W opuszczonym budynku klasztornym ulokowano austriackie urzędy i szkołę niemiecką oraz mieszkania dla prefekta gimnazjum i dyrektora wspomnianej szkoły.
Ponadto w gmachu popijarskim swą siedzibę znalazła biblioteka oraz instytucja apteki. Gmach pełnił funkcję budynku biurowego również w okresie międzywojennym, już po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.
W latach 1939-1944 budynek zajęty został przez Niemców i przeznaczony na siedzibę Ortskommando (wojskowej komendy lokalnej). Od jesieni 1944 roku, przez kolejnych kilka miesięcy, budynek klasztorny zajęty został przez Armię Czerwoną. Po zakończeniu wojny ulokowano zaś w nim siedzibę Powiatowej Rady Narodowej.
Ostatecznie w 1954 roku budynek klasztorny przekazany został na siedzibę Muzeum Okręgowego w Rzeszowie. Nie oznacza to jednak, iż historia rzeszowskiego muzeum sięga lat 50-tych XX wieku.
APTEKA
Pierwsza z reprezentacyjnych sal, usytułowana w południowo – zachodnim narożu budynku, posiada sklepienie kolebkowe z sześcioma lunetami. W środkowej części sklepienia znajduje się główna scena ukazująca 12 mędrców, ubranych w charakterystyczne XVIII wieczne stroje, prowadzących dyskusję wokół nakrytego perskim kobiercem, okrągłego stołu. Na stole znajdują się atrybuty uczonych, tj. otwarte księgi, kałamarz czy globus.
Tło dla wszystkich przedstawionych scen tworzą dekoracje z różnorodnych motywów zdobniczych; maszkaronów, kartuszy, masek, owocowych i kwiecistych girland, ptaków i zwierząt.
Spływy sklepień na osi sceny środkowej wypełniają dwa mniejsze malowidła ukazujące króla Salomona w otoczeniu lwów oraz królową Sabę.
Królowa Saba
Z lewej strony ukazana jest scena kuszenia przez szatana Chrystusa na pustyni, aby swa boską mocą przemienił kamienie w chleb.
Po prawej stronie głównego obrazu ukazano zaś pustelników świętego Pawła i Antoniego, których wedle legendy kruk żywił chlebem.
Dekorację refektarz uzupełniają dwa spływy sklepienia od strony północnej, gdzie ukazana jest postać Chrystusa ukrzyżowanego w otoczeniu symboli czterech Ewangelistów:
Mateusz – człowiek , Jan – orzeł, Marek – lew, Łukasz – wół
Od strony południowej, gdzie widnieje wyobrażenie słońca na tle ciemności, zaś pod nim płynące rzeki. Scenę tą uzupełniają cytaty z Księgi Genesis o stworzeniu świata.