HISTORIA MUZEUM

Pierwsze inicjatywy mające doprowadzić do powstania w Rzeszowie muzeum podejmowano już na początku XX wieku. Niestety nie zakończyły się one sukcesem.
Sposobem na gromadzenie pamiątek historycznych oraz ich uchronieniem przed zniszczeniem okazalo się tymczasowe utworzenie muzeum szkolnego najpierw w I Gimnazjum, a następnie w II Gminazjum Państwowym
w Rzeszowie.

Powołanie w 1935 roku Towarzystwa Regionalnego Ziemi Rzeszowskiej nadało sprawie dalszy bieg.
Zebranie założycielskie odbyło się w poniedziałek 1 kwietnia 1935 roku. Dziesięć dni później, podczas potkania organizacyjnego wybrano zarząd nowopowstałego towarzystwa z ks. Julianem Łukaszkiewiczem jako prezesem oraz Marianem Aleksiewiczem jako zastępcą prezesa. Ponieważ jednym z głównych celów towarzystwa było stworzenie Muzeum Ziemi Rzeszowskiej funkcję kustosza, czyli faktycznego organizatora instytucji, powierzono Franciszkowi Kotuli.
Założone przez Towarzystwo muzeum przyjęło oficjalnie nazwę Muzeum Ziemi Rzeszowskiej.

Najpilniejszą sprawą, warunkującą faktyczne rozpoczęcie działalności, była konieczność znalezienia odpowiedniego lokalu.
Jesienią 1935 roku władze miejskie na potrzeby muzeum oddały jedną z sal w Szkole Powszechnej im. A. Mickiewicza przy ulicy Bernardyńskiej. W połowie 1935 roku rozpoczął się również proces intensywnego gromadzenia zbiorów. Ich podstawę stanowiły eksponaty z dwóch rzeszowskich muzeów gimnazjalnych oraz dary licznych darczyńców. Niestety we wrześniu 1939 roku podczas bombardowania Rzeszowa budynek gdzie mieściło się muzeum został uszkodzony.

Konieczne było przeniesienie z początkiem 1940 roku zbiorów muzealnych do nowej siedziby, zabytkowej kamienicy mieszczącej się w rynku. Wraz z zakończeniem okupacji miasta w pierwszych dniach sierpnia 1944 roku, władze Rzeszowa potwierdziły status muzeum jako instytucji miejskiej, a nazwę zmieniono na Muzeum Miasta Rzeszowa. Pomimo licznych trudności muzeum rozwijało swą działalność. Starano się poszerzać ofertę wystawienniczą, poszerzano zbiory, także poprzez zakupy eksponatów, zbierano materiały umożliwiające naukowe badanie regionu rzeszowskiego, dbano o popularyzację w społeczeństwie wiedzy o regionie oraz polskiej sztuce dawnej i współczesnej. Z dniem 1 stycznia 1950 roku nastąpiło upaństwowienie muzeów pozostających pod opieką władz samorządowych, w tym także Muzeum Miasta Rzeszowa.

Zgodnie z zarządzeniem ministra kultury i sztuki z dnia 9 czerwca 1950 roku w sprawie nazw przejętych przez państwo placówek, wprowadzono nową nazwę, tj. Muzeum w Rzeszowie. Jego strukturę organizacyjną tworzyły działy: paleontologii, archeologii, etnografii, sztuki cechowej i kościelnej oraz tzw. resoviana. Swą działalnością obejmować miało środkową i północną część ówczesnego województwa rzeszowskiego. W rok później rzeszowskie muzeum podniesione zostało do rangi Muzeum Okręgowego.
W roku 1954 muzeum zyskało nową siedzibę w zabytkowym gmachu dawnego klasztoru przy ulicy 3-go Maja. Oficjalne otwarcie placówki dla zwiedzających zainaugurowała wystawa z okazji jubileuszu 600-lecia Rzeszowa w dniu 22 sierpnia.

Przez kolejne lata systematycznie wzbogacano kolekcje muzealne.
Szczególnie prężnie powiększały się zbiory etnograficzne, co było powodem do wyodrębnienia w 1989 roku osobnego oddziału Muzeum Okręgowego – Muzeum Etnograficznego im. F. Kotuli w Rzeszowie.

Łukasz Ożóg